Curtailment: hoe de inperking van zonne-energie in Vlaanderen impact kan hebben op jouw bedrijf

Voorbije jaren zijn er massaal veel zonnepanelen geïnstalleerd in Vlaanderen. Begin 2025 werd zelfs de mijlpaal van 1 miljoen installaties bereikt, goed voor samen bijna 7 gigawatt aan vermogen. Dit succesverhaal brengt echter ook uitdagingen met zich mee. Het elektriciteitsnet kreunt op sommige plaatsen onder de pieken van zonneproductie. Één van de oplossingen die dit kan intomen is curtailment. In dit artikel leggen we op een begrijpelijke manier uit wat curtailment inhoudt, waarom het steeds vaker voorkomt en hoe het voor ondernemingen (zoals KMO’s en middelgrote bedrijven) zinvol of zelfs voordelig kan zijn. We bespreken de oorzaken (netcongestie, overproductie), de technische werking in eenvoudige termen, de rol van negatieve stroomprijzen en hoe bedrijven curtailment in de praktijk kunnen toepassen of integreren.

Wat is curtailment van zonne-energie?

Curtailment betekent letterlijk inperking of afschakeling. In de context van zonne-energie houdt dit in dat de productie van zonnepanelen bewust begrensd of zelfs tijdelijk stilgelegd wordt wanneer er te veel stroom wordt opgewekt ten opzichte van wat het net op dat moment kan verwerken. Met andere woorden: op zonnige momenten (piekproductie) wordt de output van een zonnepaneleninstallatie beperkt of zelfs uitgeschakeld, om het elektriciteitsnet in balans te houden en overbelasting te voorkomen. Dit kan gebeuren bij grote zonneparken, maar ook bij decentrale installaties op daken van bedrijven of woningen. Het resultaat is dat de zonnepanelen even minder (of geen) energie op het net zetten dan ze theoretisch zouden kunnen.

Curtailment klinkt contra-intuïtief – je schakelt immers duurzame productie uit. Toch is het in bepaalde situaties nodig. Wanneer te veel injectie van zonnestroom plaatsvindt, kan de netspanning oplopen boven veilige grenzen. Om schade aan apparatuur en het net te voorkomen, zullen omvormers zichzelf uitschakelen als de spanning hoger gaat dan ongeveer 253 volt (dat is 230 V + 10%). In feite is dit een vorm van automatische curtailment: de omvormer “knipt uit” totdat de netparameters weer normaal zijn. Daarnaast kan curtailment ook actief aangestuurd worden – bijvoorbeeld via een signaal van de netbeheerder bij grote installaties of een slimme sturing dat de omvormer opdraagt minder vermogen te leveren. In alle gevallen betekent curtailment dus dat er bewust wat opgewekte zonne-energie onbenut blijft op piekmomenten, om grotere problemen te vermijden.

Waarom steeds vaker curtailment in Vlaanderen?

Verschillende ontwikkelingen maken dat curtailment de laatste tijd vaker voorkomt, ook in Vlaanderen. Een belangrijke oorzaak is de explosieve groei van zonnepanelen. Vlaanderen telt historisch veel zonnedaken, zo kwamen er in 2023 maar liefst 160.000 nieuwe installaties bij. Daardoor hebben we nu een zeer hoog aantal gelijktijdige producenten wanneer de zon schijnt. Omdat iedereen in een straat of wijk tegelijk injecteert, raakt het lokale distributienet op piekmomenten soms overbelast. Vooral in landelijke gebieden met langere elektriciteitslijnen kan de spanning dan te hoog oplopen, waarna installaties automatisch uitschakelen. Dit uitvallen van omvormers is niet langer uitzonderlijk: netbeheerder Fluvius ontving in 2023 5042 klachten over zonnepanelen die automatisch afschakelden op piekmomenten. Dat is nog altijd slechts +/- 0,5% van alle installaties, maar het toont een stijgende trend en zorgt lokaal voor frustratie omdat opgewekte energie verloren gaat.

Naast lokale spanningsproblemen duikt ook het bredere fenomeen netcongestie op. Netcongestie wil zeggen dat er een soort file op het stroomnet ontstaat: op sommige plaatsen kunnen nieuwe aanvragen voor vermogen (afname of injectie) niet meteen worden bediend omdat de netcapaciteit tekortschiet. Eind maart 2025 maakten Fluvius en hoogspanningsbeheerder Elia bekend dat voor het eerst tientallen grote projecten (zoals datacenters of bedrijfsinstallaties) moeten wachten op een aansluiting wegens congestie. Hoewel dit voorbeeld vooral zware verbruikers betrof, geldt hetzelfde principe bij overproductie van zonne-energie: als op een zonnige middag de productie groter is dan de infrastructuur aankan, moet er ingegrepen worden. Vroeger was dit zeldzaam, maar door de snelle toename van hernieuwbare energie is het stilaan realiteit. Curtailment is een van de eerste maatregelen om in zo’n geval de balans te bewaren. Het alternatief zou zijn dat er storingen optreden of noodafsluitingen gebeuren, wat uiteraard ongewenst is. Daarom kiezen netbeheerders er in laatste instantie voor om installaties tijdelijk te beperken.

Bovendien wordt curtailment ook gezien als tijdelijke oplossing in afwachting van netverzwaring. Het uitbouwen van het elektriciteitsnet (bv. zwaardere kabels, nieuwe transformatoren) kost veel tijd en geld. Fluvius en Elia werken aan actieplannen om op korte termijn flexibeler met de bestaande infrastructuur om te gaan, zodat bedrijven toch kunnen blijven investeren en elektrificeren ondanks congestieproblemen. Zo wordt bijvoorbeeld gekeken naar flexibele aansluitingscontracten, waarbij een bedrijf in een congestiezone akkoord gaat om zijn afname of injectie te moduleren afhankelijk van de beschikbare netcapaciteit. In de praktijk komt dit neer op gecontroleerde curtailment op piekmomenten, in ruil voor de mogelijkheid om toch te kunnen aansluiten zonder het net te overbelasten. Dergelijke initiatieven, lokaal ook wel experimentele flexmarkten genoemd, moeten helpen om “meer auto’s op de elektriciteitsautosnelweg te laten rijden” zonder files, door sommigen even op de pechstrook te laten wanneer het te druk wordt.

Negatieve stroomprijzen: zonne-energie overaanbod

Curtailment wordt niet alleen ingegeven door fysieke netlimieten, maar ook door de werking van de elektriciteitsmarkt. Op sommige momenten is er zo veel hernieuwbare productie in het hele land, dat de stroomprijs op de groothandelsmarkt daalt tot onder nul. In 2024 kende België een recordaantal uren met zulke negatieve stroomprijzen, meer dan 400 uur in totaal, wat ruim 80% meer is dan in 2023.Ter vergelijking: dit aantal komt neer op ongeveer 10% van de uren overdag wanneer zonnepanelen potentieel kunnen produceren. Met andere woorden: ongeveer één op de tien zonnige uren was de elektriciteitsprijs afgelopen jaar negatief.

Deze negatieve prijzen ontstaan wanneer de stroomproductie groter is dan de (verwachte) vraag. In zo’n situatie moeten producenten in feite betalen om hun stroom kwijt te geraken – het omgekeerde van wat normaal is. Dit klinkt vreemd, maar het is economische realiteit bij overaanbod: energie wordt dan tijdelijk een “laste” in plaats van een opbrengst. Voor zonne-energieproducenten betekent dit dat op zonnige middagen met lage vraag (bijvoorbeeld weekend- en vakantiedagen) de marktwaarde van hun stroom nul of negatief kan zijn.

Voor bedrijven met zonnepanelen is dit vooral van belang als ze een dynamisch energiecontract hebben waarbij injectie tegen uurtarieven of kwartuurtarieven wordt afgerekend. In zo’n geval is injecteren tijdens negatieve-prijsuren nadelig: u zou dan moeten betalen om stroom te leveren. Curtailment biedt hier een uitweg: door de PV-installatie tijdelijk uit te schakelen of te beperken, zullen deze kosten vermeden worden. Bedrijven met een klassieke terugleververgoeding of vaste prijs voelen negatieve prijzen minder direct (ze krijgen dan bv. gewoon niets voor hun stroom), maar ook voor hen is het zinvoller om bij negatief tarief de productie even stil te leggen. Bovendien helpen ze zo mee om het net te ontlasten en extreem lage prijzen te beperken. Energiespecialisten waarschuwen dat structureel veel negatieve prijzen op termijn de businesscase voor hernieuwbare energie kunnen schaden, omdat investeerders onzeker worden. Door installaties te curtailen tijdens die “dumping” uren, blijft de prijsdaling enigszins binnen de perken en blijft hernieuwbare productie. We kunnen dus stellen dat curtailment óók een rol speelt om de markt gezond te houden en kannibalisatie van de zonne-energieprijzen op zichzelf te voorkomen.

Voordelen van curtailment voor bedrijven

Curtailment wordt soms gezien als iets negatief (men “verspilt” toch gratis zonne-energie?). Toch kan deze techniek bedrijven net helpen om meer uit hun zonne-installatie te halen en kosten te besparen, mits slim toegepast. Enkele mogelijke voordelen:

• Kosten vermijden bij negatieve stroomprijzen: Zoals hierboven besproken, leidt een stroomoverschot tot periodes waarin de prijs nul of negatief is. Voor producenten kan dit betekenen dat ze moeten betalen om te injecteren, een onhoudbare situatie voor de rendabiliteit. Tijdig curtailment toepassen is dan een slimme zet: u schakelt uw panelen tijdelijk uit of terug en voorkomt zo die kosten. Hierdoor beschermt u uw bedrijf tegen prijspieken die nadelig zijn. Met de opkomst van dynamische energiecontracten in Vlaanderen wordt dit steeds relevanter. Curtailment zorgt ervoor dat groene stroom financieel aantrekkelijk blijft voor u, zelfs met grillige marktprijzen.
• Flexibiliteit als troef (sneller aansluiten en mogelijke vergoedingen): Bedrijven die bereid zijn flexibel om te gaan met hun energieproductie, kunnen daar voordeel uit halen. Zo onderzoeken netbeheerders flexibele aansluitingscontracten en lokale flexmarkten waarin deelnemers gecompenseerd kunnen worden voor het tijdelijk verminderen van hun injectie of verbruik .In een congestiezone kan uw bedrijf mogelijk sneller een zwaardere aansluiting krijgen of extra vermogen plaatsen als u akkoord gaat om bij piekbelastingen af te schakelen. U helpt daarmee actief om files op het net te voorkomen, en in ruil kan uw bedrijf zijn uitbreidingsplannen realiseren zonder jarenlange wachtlijst. Sommige regelingen voorzien ook een vergoeding of tariefvoordeel voor deze geleverde flexibiliteit. Met curtailment wordt uw zonnestroominstallatie dus een onderdeel van de oplossing, wat uw positie tegenover de netbeheerder en energiepartners versterkt.

Hoe passen bedrijven curtailment praktisch toe?

Curtailment klinkt technisch, maar in de praktijk kunnen veel bedrijven dit relatief eenvoudig implementeren of laten automatiseren. Enkele praktische tips om curtailment succesvol toe te passen in uw onderneming:

• Slimme omvormerinstellingen: Moderne PV-omvormers hebben vaak de mogelijkheid om een maximaal exportvermogen in te stellen. Bespreek met uw installateur of energieleverancier hoe u een injectielimiet kunt configureren. Bijvoorbeeld: begrens de teruglevering tot een bepaald kW, of stel in dat bij netspanning X de productie wordt gereduceerd. Zo voorkomt u automatische noodafschakeling en houdt u de controle. Dit kan statisch (vast ingestelde cap) of dynamisch.
• Energiebeheer en automatisering: Overweeg een energiebeheersysteem (EMS) dat realtime uw productie, verbruik en netstatus monitort. Dergelijke systemen kunnen zo geprogrammeerd worden dat ze bij bepaalde triggers – bijvoorbeeld een negatieve uurprijs of een bericht van de netbeheerder, automatisch de PV-productie terugschroeven. Dit kan door communicatie met de omvormer of met tussenapparatuur die het vermogen beperkt. Door automatisering grijpt u op tijd in en hoeft u er zelf niet continu op te letten.
• Combineer met batterijen of vraagsturing: Curtailment hoeft niet te betekenen dat de zonne-energie volledig verloren gaat. U kunt het koppelen aan andere slimme oplossingen. Bijvoorbeeld: op momenten dat uw installatie anders zou moeten afschakelen, kunt u ervoor kiezen om een batterij op te laden met de overtollige stroom in plaats van te injecteren. Zo vermijdt u netbelasting én houdt u de energie lokaal beschikbaar. Of u kunt via vraagsturing extra verbruik inschakelen binnen uw bedrijf (denk aan het opzetten van boilers, HVAC, laadpalen) precies op de zonnige momenten. Dit vermindert ook de netinjectie en is in wezen een vorm van curtailment “omgeleid” naar nuttig intern verbruik. Deze technieken, opslag en verbruik verschuiven, vullen curtailment aan en maximaliseren uw eigen gebruik van de zonnestroom.

Hebt u bij het lezen van dit artikel nog vragen over curtailment en wat dit voor uw bedrijf kan betekenen? Neem dan contact met ons op!